Định danh nhà bán hàng trên sàn thương mại điện tử

Vấn đề nổi cộm trong báo cáo của Bộ Công thương gửi Quốc hội phục vụ phiên chất vấn tại Kỳ họp thứ bảy, Quốc hội khóa XV liên quan đến vấn vạn hàng giả, hàng kém chất lượng hoành hành trên sàn thương mại điện tử. Theo đó, năm 2023, Bộ Công thương đã yêu cầu các sàn thương mại điện tử, các website tiến hành rà soát, ngăn chặn, gỡ bỏ, khóa 6.254 gian hàng với 23.359 sản phẩm vi phạm. Lực lượng quản lý thị trường (Bộ Công thương) đã kiểm tra 834 vụ, xử lý 764 vụ, phạt tiền 12 tỷ đồng.

Nhiều vụ việc bán hàng giả/hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên mạng xã hội nổi cộm đã bị triệt phá như: Ansan Cosmetics – TP.HCM (thu giữ 7.678 đơn vị sản phẩm); TS Việt Nam – Hà Nội (thu giữ 14.000 sản phẩm với với tổng trị giá ước tính trên 11 tỷ đồng); Menshop79 – Hà Nội (2.000 sản phẩm có dấu hiệu giả mạo các nhãn hiệu Gucci, Louis Vuitton…, giá trị hơn 20 tỷ đồng); vụ số 145 Hoàng Diệu – tỉnh Lào Cai (thu giữ 237 mặt hàng với 158.014 sản phẩm); vụ việc tại huyện Vụ Bản – tỉnh Nam Định (thu giữ gần 30.000 sản phẩm nhái nhãn hiệu Hermès); chuyển cơ quan điều tra vụ việc Mailystyle ở Hà Đông, Hà Nội (thu giữ hơn 126.000 sản phẩm không hóa đơn, chứng từ trị giá trên 20 tỷ đồng)…

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, hiện quy định về trách nhiệm và chế tài đối với hành vi vi phạm về hàng giả, hàng nhái còn thiếu và chưa đủ mạnh. Bán hàng trên môi trường mạng phát triển quá nhanh trên địa bàn rộng (cả nước), với số lượng giao dịch rất lớn, trong khi nguồn nhân lực để giám sát, xử lý còn mỏng. Các thủ đoạn lừa đảo, giả mạo bán hàng trên không gian mạng ngày càng tinh vi. Trong khi đó, một bộ phận người tiêu dùng mới tham gia mua hàng online, dễ bị lôi kéo do các thủ đoạn lừa đảo, dụ dỗ mua hàng giá rẻ.

Đề xuất định danh nhà bán hàng

Bộ Công thương cho biết, đang nghiên cứu một số giải pháp để quản lý, giám sát, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hoạt động thương mại điện tử. Trong đó, Bộ Công thương dự kiến bổ sung quy định xác thực tài khoản người bán cá nhân và cung cấp thông tin trên các website, ứng dụng thương mại điện tử.

Theo Modor Intelligence, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam ước đạt 14,7 tỷ USD trong năm 2024 và dự kiến đạt 23,77 tỷ USD vào năm 2029, tăng trưởng với tốc độ CAGR là 10,09% trong giai đoạn dự báo (2024-2029)…

Đề xuất được đưa ra trong bối cảnh Đề án 06 phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số đã cung cấp dữ liệu đầy đủ để các lực lượng chức năng yêu cầu các sàn thương mại điện tử quy định chặt chẽ hơn về việc định danh người bán hàng. Từ đó, việc quản lý và xử lý những trường hợp bán hàng giả, hàng kém chất lượng trở nên hiệu quả hơn.

“Chống gian lận thương mại, hàng giả trên mạng cần phải có các giải pháp công nghệ cụ thể, để định danh, xác định được người mua, người bán, người vận chuyển, sản phẩm hàng hóa…, góp phần phòng ngừa các rủi ro”, ông Trần Hữu Linh, Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công thương) đề nghị.

Hiện việc thu thập bằng chứng vi phạm của nhà bán hàng trên sàn thương mại điện tử là một thách thức. Người bán hàng giả sử dụng nhiều thủ thuật tinh vi để tránh bị các sàn thương mại điện tử và khách hàng phát hiện, như sử dụng nhiều tài khoản khác nhau, địa chỉ và thông tin liên hệ giả, sử dụng các biến thể của nhãn hiệu.

Theo đề xuất của Luật sư Vũ Thị Hồng Yến, Giám đốc Công ty Luật TNHH Rouse Việt Nam, Chính phủ và cơ quan thực thi cần đặt ra các tiêu chuẩn để các sàn thương mại điện tử thực hiện, như hệ thống thông báo và gỡ bỏ, với đầu mối liên hệ duy nhất, không có thêm rào cản và có thể gỡ bỏ ngay lập tức. Cùng với đó, chủ động giám sát và quản lý thông qua thiết lập KPI (chỉ số đo lường hiệu quả công việc), xác định danh tính người bán, loại bỏ hoặc từ chối cung cấp dịch vụ…, có chính sách đối với người vi phạm nhiều lần…

Còn ông Lê Đức Anh, Giám đốc Trung tâm Tin học và Công nghệ số (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công thương) cho rằng, trở ngại lớn nhất của người tiêu dùng trong mua sắm online là chất lượng hàng hóa. Vì vậy, cần áp dụng giải pháp công nghệ tiên tiến trong định danh người bán, người mua, truy xuất nguồn gốc hàng hóa trong thương mại điện tử để phòng chống hàng giả.

Hiện Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã xây dựng Hệ sinh thái số tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bao gồm hệ thống quản lý và giải quyết phản ánh, tranh chấp trực tuyến trong thương mại điện tử giữa người dân và doanh nghiệp. Hệ sinh thái số sẽ góp phần bảo vệ nhãn hàng trên môi trường trực tuyến, đảm bảo giao dịch trong thương mại điện tử, giải quyết khiếu nại tranh chấp, xác thực và định danh chủ thể trong thương mại điện tử.

Được biết, bên cạnh giải pháp này, Bộ Công thương đang nghiên cứu, đề xuất sửa đổi các quy định liên quan đến thương mại điện tử như: bổ sung các khái niệm mới phù hợp với quy định tại Luật Giao dịch điện tử năm 2023 và Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sửa đổi năm 2023; phân cấp, phân quyền trong công tác quản lý nhà nước về thương mại điện tử cho các địa phương; tăng cường trách nhiệm của chủ sở hữu nền tảng số/nền tảng số trung gian, người có ảnh hưởng; xác định rõ trách nhiệm của đơn vị cung cấp dịch vụ trung gian hỗ trợ hoạt động thương mại điện tử như logistics, ISP, dịch vụ tiếp thị liên kết…