Chỉ đạo mới của Thường trực Chính phủ về một số dự án BOT gặp khó khăn

Dự án BOT cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn.

Văn phòng Chính phủ vừa có Thông báo số 270/TB – VPCP thông báo Kết luận của Thường trực Chính phủ về Đề án xử lý khó khăn, vướng mắc tại một số dự án BOT giao thông tại cuộc họp được tổ chức vào ngày 11/6.

Theo đó, Thường trực Chính phủ hoan nghênh và đánh giá cao sự cố gắng, nỗ lực của Bộ GTVT trong việc xây dựng, chuẩn bị Đề án xử lý khó khăn, vướng mắc tại một số dự án BOT giao thông. Các khó khăn, vướng mắc đối với một số dự án BOT giao thông đã phát sinh và kéo dài trong nhiều năm, Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều chỉ đạo Bộ GTVT và các cơ quan, đơn vị sớm có giải pháp xử lý.

Tại Chỉ thị số 27-CT/TW ngày 25/5/2023, Bộ Chính trị yêu cầu có phương án giải quyết dứt điểm những tồn tại kéo dài các dự án, trong đó có dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT, là cơ sở chính trị xây dựng Đề án. Đây là vấn đề có tác động đến nhiều chủ thể, đối tượng liên quan; việc xử lý khó khăn, vướng mắc sẽ khơi thông nguồn vốn đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông theo phương thức PPP, cải thiện môi trường đầu tư.

Thường trực Chính phủ yêu cầu Bộ GTVT tiếp thu đầy đủ ý kiến của Thường trực Chính phủ, phát biểu các cơ quan tại cuộc họp và văn bản góp ý của các bộ, cơ quan liên quan; rà soát ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà tại Thông báo số 190/TB-VPCP ngày 3/5/2024 của Văn phòng Chính phủ để cập nhật, bổ sung, hoàn thiện Đề án.

Thường trực Chính phủ lưu ý Bộ GTVT rà soát bảo đảm thực hiện đúng, đầy đủ ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Thông báo số 1834/TB-TTKQH ngày 28/11/2022 của Tổng Thư ký Quốc hội; phối hợp với các địa phương có dự án BOT đang đề xuất xử lý để rà soát, đánh giá kỹ lưỡng thực trạng khó khăn, vướng mắc của các dự án; bổ sung đầy đủ thông tin đối với các dự án cần xử lý do địa phương là cơ quan có thẩm quyền; rà soát các quy định của hợp đồng BOT để xác định cụ thể trách nhiệm chủ quan, khách quan của các chủ thể liên quan; cụ thể hóa được các lợi ích, hiệu quả của các dự án trong thời gian qua… trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp giải quyết phù hợp.

Bộ GTVT và các địa phương cần phải thay đổi cách nghĩ, cách làm. Nghiên cứu sử dụng tối đa các quy định, công cụ thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, địa phương, trước hết là trách nhiệm, thẩm quyền của Bộ GTVT và các địa phương để có giải pháp giải quyết cụ thể cho từng dự án; chỉ đề xuất cấp có thẩm quyền bố trí ngân sách nhà nước để xử lý khi các giải pháp khác không khả thi.

Trường hợp thực sự cần thiết phải trình Quốc hội ban hành Nghị quyết thì cần xem xét các dự án đã hoàn thành, nhưng không đặt được trạm thu phí, ưu tiên đề xuất về cơ chế, chính sách để đa dạng hóa nguồn lực, giảm sử dụng vốn nhà nước khi xử lý; đồng thời, phải xác định rõ thời hạn áp dụng, số lượng, danh mục dự án cụ thể; tập trung danh mục các dự án đã xác định cụ thể, lượng hóa được khó khăn, vướng mắc; đánh giá kỹ tác động của các cơ chế, giải pháp đề xuất, bảo đảm không tạo tiền lệ, không để lợi dụng, trục lợi chính sách, gây thất thoát, lãng phí, lợi ích nhóm.

Bộ GTVT được giao phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam làm việc với các nhà đầu tư, tổ chức cung cấp tín dụng theo nguyên tắc bảo đảm hài hòa lợi ích giữa nhà nước, nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án BOT và các bên cung cấp vốn phải có trách nhiệm cùng chia sẻ rủi ro, phải có giải pháp cơ cấu lại khoản vay, giảm lãi vay, điều chỉnh phương án trả nợ phù hợp.

Trường hợp đề xuất sử dụng ngân sách nhà nước để thanh toán cho nhà đầu tư khi chấm dứt hợp đồng trước thời hạn phải xác định được giá trị thuộc trách nhiệm nhà nước phải thanh toán, sử dụng nguồn nào và thẩm quyền quyết định; các bên có trách nhiệm chia sẻ tối đa rủi ro theo nguyên tắc “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ” (Bộ GTVT và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam làm việc với Nhà đầu tư, doanh nghiệp và các bên cung cấp vốn để đàm phán theo hướng không có lợi nhuận vốn chủ sở hữu và không tính lãi vay trong giá trị dự kiến đề nghị thanh toán).

Về lâu dài, giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với Bộ GTVT trong quá trình sửa đổi Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư nghiên cứu có giải pháp phù hợp để xử lý các dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư tiềm ẩn nguy cơ phát sinh khó khăn, vướng mắc.

Thường trực Chính phủ giao Phó thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ đạo Bộ GTVT và các bộ cơ quan liên quan hoàn thiện Đề án đảm bảo chất lượng, thuyết phục cao khi trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

Trước đó, vào giữa tháng 3/2024, Bộ GTVT đã Tờ trình số 2451/TTr – BGTVT gửi Chính phủ giải pháp xử lý khó khăn, vướng mắc tại một số dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức BOT.

Tại Tờ trình số 2451, Bộ GTVT đã đề ra một số nguyên tắc xử lý khó khăn, vướng mắc dự án BOT giao thông, trong đó nhấn mạnh việc xử lý phải đảo đảm đúng thẩm quyền; ưu tiên áp dụng giải pháp xử lý theo quy định của hợp đồng dự án đã ký kết. Trường hợp sử dụng ngân sách nhà nước, ưu tiên bổ sung vốn nhà nước tham gia, hỗ trợ để tiếp tục thực hiện hợp đồng.

Bên cạnh đó, Bộ GTVT xác định, vốn ngân sách nhà nước chỉ được sử dụng để xử lý khó khăn, vướng mắc cho các dự án BOT do nguyên nhân khách quan,cơ quan nhà nước vi phạm việc thực hiện hợp đồng, các bên đã áp dụng các giải pháp theo quy định của hợp đồng nhưng vẫn không khả thi. Đặc biệt trong mọi trường hợp, không sử dụng ngân sách nhà nước để xử lý khó khăn, vướng mắc do lỗi chủ quan của nhà đầu tư/doanh nghiệp dự án.

Để bảo đảm nguyên tắc “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”, trong trường hợp sửa đổi hợp đồng, bổ sung vốn nhà nước hỗ trợ, nhà đầu tư cần xem xét giảm 50% tỷ suất lợi nhuận so với tỷ suất lợi nhuận trong hợp đồng dự án.

Ngân hàng cung cấp tín dụng xem xét giảm lãi suất vốn vay trong giai đoạn khai thác đối với khoản vay đầu tư dự án theo hướng không vượt quá lãi suất tối đa đối với tiền gửi bằng đồng Việt Nam của tổ chức và cá nhân theo quyết định của Ngân hàng Nhà nước tại thời điểm đàm phán; đồng thời giữ nguyên nhóm nợ, tái cấu trúc lại khoản vay đầu tư dự án phù hợp với doanh thu, khả năng trả nợ của doanh nghiệp dự án.

Trường hợp bổ sung vốn nhà nước, trên cơ sở tính toán phương án tài chính, các bên xác định mức vốn nhà nước cần bổ sung bảo đảm nguyên tắc vốn nhà nước bổ sung tối thiểu bảo đảm doanh thu của dự án đủ bù đắp chi phí quản lý vận hành và bảo trì công trình dự án theo hợp đồng dự án, thanh toán lãi vay theo hợp đồng tín dụng để các bên tiếp tục thực hiện hợp đồng.

Mức vốn nhà nước bổ sung tối đa bảo đảm tổng mức vốn nhà nước tham gia thực hiện dự án không vượt quá 70% tổng vốn đầu tư của dự án BOT được xác định theo giá trị đã được quyết toán hoặc kiểm toán đến thời điểm tính toán.

Trường hợp chấm dứt hợp đồng, sử dụng vốn nhà nước để thanh toán, nhà đầu tư, ngân hàng cung cấp tín dụng cần có giải pháp chia sẻ, giảm tối đa mức vốn nhà nước đề nghị thanh toán. Trong đó, ưu tiên bố trí vốn nhà nước để thực hiện thủ tục chấm dứt hợp đồng đối với các dự án BOT khi nhà đầu tư và ngân hàng cung cấp tín dụng thống nhất giải pháp chia sẻ tối đa không tính lợi nhuận vốn chủ sở hữu và lãi vay vốn vay trong giai đoạn khai thác trong mức vốn nhà nước đề nghị thanh toán.

Việc chấm dứt hợp đồng trước thời hạn chỉ được áp dụng đối với các dự án đã hoàn thành, đưa vào khai thác nhưng không được thu phí hoàn vốn; dự án bị sụt giảm doanh thu thu phí do nguyên nhân khách quan; đã áp dụng giải pháp sửa đổi hợp đồng, bổ sung vốn nhà nước nhưng vẫn không khả thi để tiếp tục thực hiện hợp đồng; dự án tiềm ẩn nguy cơ gây mất an ninh, trật tự.

Danh sách 11 Dự án gặp khó khăn, vướng mắc đề nghị xử lý

• 8 dự án do Bộ GTVT làm cơ quan Nhà nước có thẩm quyền:
Dự án BOT Quốc lộ 1 đoạn tránh thành phố Thanh Hóa (bao gồm tuyến tránh phía Đông và tuyến tránh phía Tây đoạn Km0 – Km6); Dự án xây dựng tuyến đường Thái Nguyên – Chợ Mới (Bắc Kạn) và cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 3 đoạn Km75 – Km100 theo hình thức hợp đồng BOT; . Dự án BOT nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn Km1738+148 – Km1763+610, tỉnh Đắk Lắk; Dự án BOT cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 91 đoạn Km14 – Km50+889; Dự án BOT cải tạo, nâng cấp luồng sông Sài Gòn đoạn từ cầu Bình Lợi tới cảng Bến Súc; Dự án BOT xây dựng công trình cầu Việt Trì – Ba Vì; Dự án BOT xây dựng công trình cầu Thái Hà; Dự án BOT xây dựng hầm đường bộ qua Đèo Cả.
• 3 dự án do các địa phương làm cơ quan Nhà nước có thẩm quyền:
Dự án cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn theo hình thức BOT (UBND tỉnh Lạng Sơn); Dự án BOT xây dựng cầu An Hải (UBND tỉnh Phú Yên); Dự án BOT cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 39B và đoạn tuyến tránh thị trấn Thanh Nê (UBND tỉnh Thái Bình).